İnsan küçükken büyümek, büyüdüğünde de küçük kalmak ister. Mitoz konusuna geçmeden önce bu özlemini gerçekleştirmek isteyen birinin hikayesini aktaralım.
Büyüdükçe daha az oynadığını ve sorumluluklarının arttığını fark eden Memduh, evinin yakınlarındaki ormanlık alanda derin düşüncelere dalmıştı. İçinden “Keşke büyümek diye bir şey olmasaydı veya hangi yaşta kalacağımıza biz karar verseydik” diye geçiriyordu
Ardından aklına Fen Bilimleri dersinin mitoz bölünme adlı konusunda öğrendikleri geldi.
Öğretmeni canlıların büyümesini sağlayan şey hücrelerin bölünerek çoğalmasıdır diye bir açıklama yapmıştı. Memduh sevinçle “Eğer ben hücrelerimin bölünmesini durdurabilirsem büyümeyi kontrol edebilirim” dedi.
Zaman kaybetmeden babasının kendisi için kurdurduğu laboratuvara gitti. Bu sırada önlüğünü de giymeyi ihmal etmedi tabi. Memduh’un görevi burada hücre bölünmesini engelleyecek bir karışım hazırlamaktı.
Hazırladığı karışım biter bitmez hücre çoğalmasını durdurmak için hemen içti. İçince kendisinde bazı değişikliklerin meydana geldiğini hissediyordu. Memduh bir taraftan karışımı içiyor diğer taraftan “İnşallah hayırlı sonuçları olur” diye dua ediyordu.
Büyüme tamamen durmuştu artık. Sıra bu yaşın tadını çıkarmaya gelmişti. Memduh uçurtma uçuruyor, arkadaşları ile misket oynuyor anlayacağınız gününü gün ediyordu.
Fakat yine uçurtma uçurduğu bir gün önündeki küçük taşı fark etmeyen Memduh, büyük bir hızla yere düştü.
Düşmenin etkisiyle yerde sürüklenen Memduh’un ellerinde sıyrıklar oluşmuş, bu sıyrıklardan kan akmaktaydı.
O, bu kazayı pek önemsemedi çünkü daha önceleri de sık sık yere düşüyor ve vücudunun bazı kısımları kanıyordu. “Bir-iki haftaya kadar iyileşir” dedi kendi kendine.
Ama hiç de işler düşündüğü gibi gitmedi!
Aradan bir hafta geçmesine rağmen elindeki yara bir türlü iyileşmiyordu. Yara kabuk bağlamıştı fakat kabuğu hafifçe sıyırdığında altındaki yaranın ilk günkü gibi taze olduğunu görüyordu. Ters giden bir şey vardı!
“Bu yara neden iyileşmiyor” dedi kendi kendine. “Halbuki önceleri iki haftada elim iyileşir iz bile kalmazdı. Şimdi ise yara halen ilk gün gibi!” diye devam etti
Doktora gitmenin çok iyi olacağına karar verdi Memduh.
Doktor olan biteni dinledikten sonra şunları söyledi: “Ah evladım keşke yapmasaydın bunu. Evet hücrelerin çoğalması büyümeyi sağlar ama vücudumuzun yenilenmesini de sağlar."
Devamla, "mesela saçlarımızın uzaması, yeni kan hücrelerin meydana gelmesi gibi tüm olaylar hücrelerin çoğalmasına bağlıdır.” diye söyledi.
Memduh bunları duyunca ne kadar büyük bir hata yaptığının farkına vardı evet büyümeyecekti artık bu doğru ama, pek uzun süre yaşamayacaktı da!
SON
Hücre bölünmesinin, büyümeyi sağlama dışında başka ne gibi görevleri vardır?
Mitoz Bölünme
Canlıların her zaman aynı boyda kalmadıklarını, zaman geçtikçe büyüdüklerini görmekteyiz. Bununla beraber vücudumuzda hücrelerimiz sürekli olarak kendilerini yeniler. Hikayemizde de gördüğümüz gibi canlılarda ki bu değişimlerin temel nedeni hücrelerin çoğalmasıdır.
Hücreler çoğalınca kendilerine benzer yeni hücre oluşturur. Hücrelerimizin kendilerine benzer yeni hücreler oluşturmasına mitoz bölünme diyoruz.
Mitoz bölünme sonucunda;
- Canlılar büyür veya gelişirler
- Ölmüş ya da hasar görmüş hücrelerin yerine yenileri üretilir
- Tek hücreli canlılar çoğalırlar
Bunların dışında mitoz bölünme bizler için hayati öneme sahip daha fazla yararları bulunmaktadır.
Hepimiz yoğurdu severiz öyle değil mi? Yoğurdun meydana gelmesi mitoz bölünmeye bağlıdır. Mayalanma denilen bu olaya mitoz bölünme geçirerek çoğalan tek hücreli canlılar neden olmaktadır.
- Sütten yoğurt veya peynir oluşması
- Üzümden sirke meydana gelmesi
- Sebzelerin turşuya dönüşmesi
- Hamurun mayanlaması gibi tüm olaylar mitoz bölünme sonucunda oluşur.
Mitoz Bölünme Nasıl Meydana Gelir?
Mitoz bölünme iki evreden oluşur.
A- Hazırlık evresi
B- Çekirdek bölünmesi
A- Hazırlık evresi
Hücrenin bölünme geçirebilmesi için öncelikle belirli bir büyüklüğe ulaşması gerekir. Hazırlık evresi dediğimiz bu evrede hücre yeterli büyüklüğe ulaşır. Bu evrenin sonunda hücre artık bölünmeye hazırdır.
B- Çekirdek bölünmesi
Çekirdek bölünmesi birden fazla evreden meydana gelir.
- Hazırlık evresinden sonra çekirdek zarı kaybolur,
- Kromotin iplikleri ve sentrozom önce kendini kopyalayarak iki katına çıkar
- Kromotin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozomlara dönüşür.
- Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir ve iğ iplikleri bu kromozomlara tutunarak onları kenarlara çeker.
C- Sitoplazma Bölünmesi
Hayvan hücrelerinde sitoplazma boğumlama şeklinde bölünür fakat bitki hücrelerinde hücre duvarı çok sert olduğundan boğumlama görülmez, ara lamel ile hücre ikiye ayrılır.
Mitoz bölünme sonucunda;
- Kalıtsal özellikleri aynı iki hücre oluşur
- Kromozom sayısı sabit kalır
- 2n kromozomlu hücreden yine 2n kromozomlu hücre oluşur
