Çölde kutup ayısı tarafından kovalanacak kadar bahtsız bir bedevi var mıdır?
Canlıların her ortamda yaşayamamalarının nedeni ne olabilir?
Bir hikaye ile konuya geçelim.
Üşüyen Portakal Fidanları
Bir zamanlar bir ilçede belediye başkanı istifa ettiği için seçimler tekrar yapılacakmış.
Adaylar başvurularını yaptıktan sonra sıra seçim vaatlerine gelmiş. Kimi ilçeye uzay üssü kuracağından bahsetmiş kimi golf sahası yapacağını söylemiş.
Halk bu vaatleri uzun uzun dinlemiş ama hiç biri onları memnun etmemiş.
Fakat o ilçe halkının portakala, ekmek peynirden bile daha düşkün olduğunu bilen biri ilçeyi mutlu edecek yolu bulmuş. Bu nedenle seçim vaadini “köye portakal bahçesi yaptıracağım” diye belirlemiş halk da onu desteklemiş tabii.
Günler böyle akıp giderken seçim günü gelip çatmış. Büyük bir katılımın gerçekleştiği seçimin galibi portakal bahçesi yaptıracağını söyleyen kişi olmuş.
Seçimlerden sonra yeni belediye başkanı ilk iş olarak halkına verdiği portakal bahçesi sözünü yerine getirmek amacıyla harekete geçmiş. Büyük paralar sonucu portakal fidanları satın alınarak bir tören düzenlenmiş.
Öğrencilerin ağlamalı ses tonları altında okunan portakal şiirleri ile fidanlar toprağa dikilmiş.
Aradan bir hayli zaman geçmesine rağmen portakal fidanları boy vermek bir yana dursun giderek kurumaya başlamış.
Meğer bizim ilçenin iklimi soğukmuş ve portakal ise sıcak iklimlerde yetişirmiş.
Bunu dikkate almayan belediye başkanı heba ettiği onca para ve emekten sonra görevini bırakmak zorunda kalmış. Halk ise seçim vaatlerine hemen inanmak yerine bundan sonra araştırıp öyle karar vereceğine dair kendilerine söz vermiş.
Üşüyen portakal fidanları ise kısa sürede çürüyüp toprağın bağrına kavuşmuş.
Adaptasyon
Canlıları dikkatlice incelersek bunların bulunduğu ortama göre yaratıldığını fark ederiz.
Örneğin portakal ağacının yaprakları geniş yüzeye sahiptir bu onun terleme ile fazla suyu dışarı atmasına imkan sağlar. Köklerinin suyu kolaylıkla alabilmek amacıyla geniş bir alana yayılması sonucunda da meyveleri bol sulu olabilir.
Benzer durum develer için de geçerlidir örneğin develerin uzun kirpikleri çölde sıkça yaşanan kum fırtınalarına karşı gözleri korur. Gözlerinin etrafındaki siyah halka ise güneş ışığına karşı gözün kamaşmasını önler. Buna ek olarak deve, geniş ayakları sayesinde kuma batmaz, hörgüçleri yardımı ile susuzluğa ve açlığa dayanabilir.
Organizmanın bu şekilde bulunduğu ortama uygun yaratılmasına adaptasyon denir.
Adaptasyonlar sayesinde canlı yaşamını devam ettirmeye ve üremeye devam eder. Bu nedenle bir ortama uyum sağlamış canlılar, hayatını devam ettirebilir iken, uyum sağlamamış olanlar ise zamanla ölürler.
Ortama uyum sağlayan canlılar yaşamaya devam ederken, uyum sağlamayanlar ölürler buna doğal seçilim denir
Adaptasyonlar kalıtsal özelliklerdir ve nesilden nesle aktarılır. Bu özellikler doğuştan geldiği için sonradan kazanılması mümkün değildir yani modifikasyonlardan farklıdır fakat, adaptasyonlar da tıpkı modifikasyon ve mutasyonlar gibi tür içi çeşitliliğe katkıda bulunurlar.
Örneğin kutup ayısı ve boz ayılar aynı aileden olmalarına rağmen sahip oldukları farklı adaptasyonlar sayesinde birbirlerinden farklı görünürler ya da çöl tilkisi ile ormanlık alanlarda yaşayan tilkiler de aynı aileye mensup olmasına rağmen farklı görünüşlere sahiptirler aynı türün farklı görünüşlerine varyasyon da denilmektedir.
Aşağıda adaptasyon ve modifikasyonların karşılaştırılması gösterilmiştir.
| Adaptasyon | Modifikasyon |
|---|---|
| Canlıların bulunduğu ortama uyumu olarak tanımlanır | Vücut hücrelerinde meydana gelen değişimlerdir |
| Doğuştan gelen yararlı değişimlerdir | Sonradan meydana gelir |
| Kalıtsaldır ve anne-babadan yavruya aktarılır | Kalıtsal değildir ve yavruya aktarılmaz |
| Çeşitliliğe neden olurlar | Çeşitliliğe neden olurlar |
| Penguenlerin kutup uyumlu olması, kaktüslerin çöle uygun olması örnek verilebilir | Tenin bronzlaşması, kasların gelişmesi modifikasyon örnekleridir |